Śledź nas na:

Wada wzroku, ostrość wzroku i słabowzroczność – czym się różnią ?

wada-wzroku-ostrość-wzroku

Wada wzroku, ostrość wzroku i słabowzroczność – czym się różnią ?

Słowo wstępu

Śledząc różne grupy na facebooku dotyczące dzieci z zaburzeniami wzroku, doszłam do wniosku, że często brakuje rodzicom merytorycznej odpowiedzi na często proste pytania. Co więcej, odpowiedzi udzielane przez internautów, nie zawsze są zgodne z prawdą, często też bazują na własnych doświadczeniach czy powszechnym przekonaniu. Podejście takie doprowadza w konsekwencji do różnych uproszczeń i wysnuwania nieprawdziwych wniosków.

Nie zawsze podczas wizyty ze specjalistą jest wystarczająco dużo czasu aby wszystko wytłumaczyć rodzicom, zatem mam wielką nadzieję, że przygotowany poradnik dla rodziców zawierający odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania będzie Państwu pomocny.

Pozdrawiam ciepło

Agnieszka Rosa

na pytania odpowiadają:

dr n. med Agnieszka Rosa

lek.med Agata Ordon

Czym się różni ostrość wzroku od wady wzroku?

Wada wzroku (wada refrakcji) a ostrość wzroku to dwa odrębne pojęcia, pomimo, że wzajemnie się uzupełniają, nie należy ich ze sobą mylić. W prawidłowych warunkach, wiązka światła wpadająca do oka, przechodzi kolejno przez ośrodki optyczne (tj. rogówkę, soczewkę, ciało szkliste) poda na siatkówkę i przy prawidłowych warunkach jest pada na siatkówkę (cienką błonę wyściełającą gałkę oczną, odbierającą bodźce wzrokowe), a dokładnie na plamkę wzrokową, na której jest największe skupienie komórek wzrokowych.

Aby układ optyczny mógł prawidłowo odbierać bodźce świetlne rogówka i soczewka powinny mieć prawidłową krzywiznę, zaś gałka oczna prawidłową długość. W przypadku nieprawidłowości rogówki, soczewki bądź nieprawidłowej budowy gałki ocznej, gdy jest ona zbyt krótka lub długa, promienie świetlne nie są prawidłowo zogniskowane na siatkówce – mówimy wówczas o wadach refrakcji (tj. krótkowzroczności, nadwzroczności, astygmatyzmie).

źródło: http://www.grhardwick.co.uk/refraction.html

W przypadku krótkowzroczności moc układu optycznego jest zbyt duża bądź gałka oczna jest zbyt długa, wskutek czego promienie świetlne skupiają się przed siatkówką.

źródło: http://www.grhardwick.co.uk/refraction.html

Wielkość wady zależy od siły łamiącej światło, im jest ona większa tym powstają większe krążki rozproszenia na siatkówce, obniżając ostrość wzroku głównie do dali.

Źródło: Optometria T. Grosvenor

Z kolei w przypadku nadwzroczności wiązka światła „nie zdąży” się zogniskować na siatkówce, co wywołane jest zbyt krótką gałką oczną bądź zbyt słabą mocą układu optycznego. Należy podkreślić, że często nadwzroczność jest kojarzona z dobrym widzeniem daleko, jednak warto podkreślić, że często wada ta powoduje tzw. objawy astenopijne, do których zaliczamy: ból głowy, ból oczu, zmęczenie, rozmazywanie obrazu, senność.

źródło: http://www.grhardwick.co.uk/refraction.html

Natomiast astygmatyzm to wada refrakcji spowodowana zaburzeniem symetrii rogówki i/lub soczewki, w skutek czego powstający obraz jest zniekształcony, zarówno podczas patrzenia do dali, jak i do bliży.

Źródło: http://www.grhardwick.co.uk/refraction.html

Jak możemy ocenić wadę wzroku?

Wada refrakcji oceniana jest w sposób obiektywny, za pomocą autorefraktometru (badania nazywanego w potocznym języku komputerowym badaniem wzroku). Urządzenie to do pomiaru wady refrakcji wykorzystuje sensory wykrywające odbicie wiązki światła padającej na oko pacjenta. Należy pamiętać, że oceny wady refrakcji u dzieci w każdym przypadku powinno dokonywać się przed oraz po podaniu kropli porażających akomodację z uwagi na fakt, iż jest ona bardzo silna u dzieci i „przeszkadza” w ocenie rzeczywistej wady wzroku.

Czasami do potwierdzenia uzyskanych wyników bądź w przypadku dzieci niefiksujących lub niewspółpracujących stosuje się badanie zwane skiaskopią statyczną.

Do najczęściej używanych leków porażających akomodację zaliczamy atropinę, cyklopentolat oraz tropikamid. Wybór leku zależy od wieku dziecka, ogólnego stanu zdrowia oraz problemu z którym się zgłasza.

A ostrość wzroku ?

Ostrością wzroku nazywamy zdolność rozdzielczą siatkówki, a więc zdolność do precyzyjnego rozróżniania wzrokiem obiektów znajdujących się blisko siebie. Zależy od czynników optycznych oka, budowy narządu wzroku, w tym układu optycznego (rogówki, soczewki), siatkówki oraz prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego, jak również prawidłowej zdolności interpretacyjnej mózgu.

Po urodzeniu niemowlęta mają znacznie niższą ostrość wzroku w porównaniu z prawidłowo widzącymi osobami dorosłymi, a do najbardziej dynamicznej poprawy ostrości wzroku dochodzi w ciągu pierwszych 6 miesięcy życia dziecka, po czym tempo jej rozwoju spada w miarę rozwoju niemowlęcia. Symetryczna ostrość wzroku warunkuje prawidłowy rozwój widzenia obuocznego u dziecka.

Ocena ostrości wzroku, zwłaszcza wśród najmłodszych pacjentów, niejednokrotnie stanowi wyzwanie dla specjalisty. Wybór odpowiedniej metody badania ostrości wzroku u niemowląt i małych dzieci zależy od wieku dziecka, jego możliwości współpracy podczas badania.

U niemowląt i młodszych dzieci stosujemy obserwację (próbę nawiązania kontaktu wzrokowego, reakcję dziecka na mimikę osoby badającej, wodzenie wzrokiem za przedmiotami, reakcję na zmianę oświetlenia, sposób zabawy i manipulacji), ocenę stabilności fiksacji, badanie metodą uprzywilejowanego spojrzenia z wykorzystaniem paletek z czarno-białymi paskami, ocenę wzrokowych potencjałów wywołanych, zaś u starszych dzieci (zwykle powyżej 2 roku życia) ostrość wzroku oceniamy z użyciem tablic pediatrycznych (takich jak w przypadku osób dorosłych, lecz z symbolami przystosowanymi dla dzieci). Ostrość wzroku oceniana musi być każdorazowo do dali i do bliży.

źródło: Agnieszka Rosa, Piotr Loba, Agata Joanna Ordon: Ocena widzenia obuocznego u niemowląt i małych dzieci. Okulistyka po dyplomie 2020;06.

Czy można wyrosnąć z wady wzroku?

U niemowląt i małych dzieci występuje tzw. fizjologiczna nadwzroczność, w związku z krótką gałką oczną, a co za tym idzie niewielką odległością pomiędzy rogówką a siatkówką. Prawidłowo, wraz ze wzrostem gałki ocznej i wydłużeniem jej długości osiowej oko staje się miarowe, co oznacza, że osiągnięty zostaje stan równowagi pomiędzy długością gałki ocznej a mocą układu optycznego, co nazywamy normowzrocznością.

A co jeżeli gałka oczna rośnie nadal?

Niestety, bardzo często zdarza się, że wraz ze wzrostem dziecka, gałka oczna w dalszym ciągu się wydłuża, co wiąże się z pojawieniem się krótkowzroczności. WHO przewiduje, że do 2050 roku blisko 60 milionów dzieci poniżej 17 roku życia będzie miało krótkowzroczność, z całą pewnością jest to globalny problem. Oprócz czynników genetycznych (krótkowzroczność u rodzica/rodziców) oraz środowiskowych (mała ilość czasu spędzanego na świeżym powietrzu), wydłużenie osiowe gałki ocznej to główny czynnik ryzyka rozwoju krótkowzroczności oraz jej powikłań w dorosłym życiu, w postaci zaburzeń w budowie i funkcjonowaniu siatkówki, mogących prowadzić nawet do ślepoty.W związku z tym, że wydłużenie osiowe gałki ocznej jest najbardziej modyfikowalnym czynnikiem ryzyka rozwoju patologicznej krótkowzroczności, aby spowolnić jej progresję u dzieci stosuje się atropinę w niskich stężeniach (zazwyczaj 0,01%) zakrapiając po kropelce do każdego oka na noc. Jest to stosowana na całym świecie efektowna i bezpieczna metoda, rekomendowana m.in. przez American Academy of Ophthalmology. Dla jak najlepszego funkcjonowania wzrokowego dziecka oraz zminimalizowania ryzyka wystąpienia krótkowzroczności należy pamiętać o zachęcaniu dziecka do jak najczęstszego spędzania czasu i podejmowania aktywności na świeżym powietrzu oraz o regularnych kontrolach okulistycznych.

źródło:

1. Morgan IG, Ohno-MatsuiK, Saw SM. Myopia. Lancet. 2012; 379: 1739–1748.

2. Holden BA, Fricke TR, Wilson DA, et al. Global prevalence of myopia and high myopia and temporal trends from 2000 through 2050. Ophthalmology.2016; 123: 1036–1042.

3. Dong L, Kang YK, Li Y, Wei WB, Jonas JB. Prevalence and time trends of myopia in children and adolescents in China: a systemic review and meta-analysis. Retina. 2020; 40: 399–411.

4. Pineles SL, Kraker RT, VanderVeen DK, Hutchinson AK, Galvin JA, Wilson LB, Lambert SR. Atropine for the Prevention of Myopia Progression in Children: A Report by the American Academy of Ophthalmology. Ophthalmology. 2017 Dec;124(12):1857-1866.

Czy okulary pomagają w leczeniu wady wzroku?

Korekcja okularowa przepisywana jest dzieciom z kilku powodów:

  • aby skorygować wadę refrakcji (krótkowzroczność, nadwzroczność, astygmatyzm), zatem okulary same w sobie „nie leczą” wady wzroku, nie sprawią, że ona zniknie, jedynie ją korygują pozwalając widzieć prawidłowo.
  • w celu zapobiegania niedowidzeniu, jest to szczególnie ważne w przypadku różno wzroczności, czyli w sytuacji kiedy każde oko ma inną wadę wzroku.
  • aby zredukować tzw. objawy astenopijne, takie jak bóle i zawroty głowy, problemy z koncentracją, podwójne widzenie, rozmazywanie obrazu, obserwowane głównie podczas pracy w bliży, czyli np. podczas rysowania, czytania książeczek, majsterkowania, wynikające z nieskorygowanej wady wzroku,
  • by leczyć niektóre z postaci zeza,
  • jako okulary terapeutyczne wspomagające rozwój sensomotoryczny dziecka.

Skąd wynikają różnice w ocenie wielkości nadwzroczności u dzieci?

Różnice w ocenie wielkości nadwzroczności u dzieci mogą wynikać przede wszystkim z tego:

  • czy badanie autorefraktometrii wykonywane było po podaniu kropli porażających akomodację (takich jak atropina, tropikamid czy cyklopentolat) czy też bez. Z uwagi na wspomnianą wysoką zdolność akomodacji u dzieci, wyniki otrzymywane podczas dwóch różnych pomiarów – bez oraz po podaniu kropli porażających akomodację, potrafią się znacząco od siebie różnić. Dopiero badanie pocałkowitym porażeniu akomodacji, a więc jej wyeliminowaniu, pozwala na wiarygodną ocenę rzeczywistej wielkości wady refrakcji.
  • od procedury wpuszczania kropli, czyli czasu pomiędzy poszczególnymi dawkami leków;
  • od stężenia użytych leków oraz ilości dawek;
  • ponadto, w przypadku krótkowzroczności wyróżniamy element ukrytek części wady, która często ujawnia się dopiero po dłuższym noszeniu korekcji okularowej.

Zatem czym jest słabowzroczność?

Słabowzroczność jest to obniżenie ostrości wzroku spowodowane organiczną przyczyną, tj.: chorobą oczu, nieprawidłową budową gałki ocznej czy uszkodzeniem występującym na drodze wzrokowej.

Ostrość wzroku często nie poprawia się pomimo najlepiej skorygowanej wady wzroku w ocenie obuocznej. Oznacza to, że obniżenie ostrości wzroku nie wynika w głównej mierze z wady wzroku ale jest spowodowana inną niezależną przyczyną. Aby orzec, że dziecko jest słabowidzące obuoczna ostrość wzroku nie powinna być wyższa niż 0,3 (30%) widzenia do dali, oceniana w korekcji okularowej.

więcej o słabowzroczności w kolejnym wpisie.